معمولاً یکی از قسمت های بسیار مهم هر برنامه نوشتن گزارش برنامه می باشد. گزارش برنامه سندی است که در مراجعات بعدی خود و دیگران کمک شایانی جهت جلوگیری از اشتباهات و تکرار آنها خواهد کرد. شما تاکنون چند گزارش برنامه نوشته اید؟ چند گزارش برنامه خوانده اید؟ چه گزارش هایی به نظر شما مفید بودند؟ و چه گزارش هایی ارزش مراجعه نداشته اند؟ و سوالات بسیاری که هر یک از ما می توانیم در مورد آنها فکر کنیم. در تعريف گزارش می گويند ” گزارش انتقال پاره ای از اطلاعات به کسی که از آن بی اطلاع است و يا آگاهی کافی ندارد.” اين تعريف اگر در جايی ديگر کامل نباشد در دنيای کوه نوردی تعريف کاملی است. اما چه موقع بايد نوشت؟ در منطقه ای که کمتر شناخته شده است، برنامه ای اجرا کرده ايم. زيبا بودن مناظر، بکر بودن منطقه يا ويژگی ديگری اين انگيزه را در ما ايجاد می کند که کوه نوردان ديگر را تشويق کنيم مشابه اين برنامه را اجرا کنند. لذا نوشتن گزارش لازم می آيد.در ادامه مطلب با اصول گزارش نویسی آشنا می شوید.
ولی یک سوال اساسی، در کدام کلاس یا دوره ای به آموزش گزارش نویسی پرداخته اند؟ چندنفر می توانند ادعا کنند که گزارش نویسی را به صورت کامل رعایت می کنند؟
همان گونه که در بسیاری از علوم، موضوع استاندارد سازی صورت می گیرد و طی یک الگوی خاص گزارش تهیه می شود باید برای گزارش برنامه صعودهای کوه نوردی نیز فکری کنیم. در زیر عنوان عمده ایی که در یک گزارش برنامه کوه نوردی باید مد نظر قرار گیرد تقدیم حضورتان می گردد.
مطالب و عناوینی که در یک گزارش جامع كوه نوردي ذکر می گردد به شرح زیر است:
نام برنامه
نوع منطقه
موقعیت جغرافیایی
طول و عرض جغرافیایی
استان – شهرستان – بخش – دهستان
چگونگی دسترسی به منطقه از طریق جاده (نوع وسیله نقلیه عمومی)
نام روستاهای بین راه از آخرین شهر با ذکر مسافت و نوع جاده
نام آخرین آبادی منتهی به منطقه و ارتفاع آن
قلل، گردنه ها و معابر مهم بین راه تا رسیدن به منطقه
جهت جغرافیایی منطقه نسبت به نقطه حرکت
ارتفاع منطقه از سطح دریا
نام رشته کوه
توضیح کافی در مورد مسیر و علایم طبیعی و محل های اتراق از آخرین آبادی تا منطقه صعود
منابع تامین آب آشامیدنی، چشمه ها، رودخانه ها و …
تجهیزات مورد نیاز جهت صعود و بهترین زمان صعود
مدت زمان لازم جهت صعود
نوع و ویژگی های منطقه
کروکی منطقه
اسامی و مکان دقیق قلل و عوارض دیگر منطقه
آثار باستانی و نقاط دیدنی منطقه
جانوران و حیوانات منطقه
پوشش گیاهی منطقه
رودخانه های اطراف
تصویری از نمای عمومی منطقه از نقطه شروع و از آخرین آبادی
تصویری از ویژگی ها، مشخصه ها و نقاط خاص مسیر
تصویری از منطقه مقصد
زبان بومی منطقه
نام و آدرس راهنمایان محلی
نام، آدرس و تلفن سرپرست
نظر سرپرست برنامه نسبت به ویژگی ها، مشکلات و موارد قابل توجه
نام گروه
نام هیئت
استان
تاریخ صعود و یا بازدید
شرایط جوی
مدت صعود و یا بازدید (ساعت)
تاریخ تنظیم گزارش
نام محقق و گزارشگر
منابع و مأخذ اطلاعات علمی قابل استناد
اسامی همنوردان با ذکر سمت و مسئولیت در برنامه
ذکر پشتیبانان برنامه
تقدیر وتشکر
گزارش نويسی سه مرحله دارد که عبارتند از:
۱- کسب آگاهی قبل از اجرای برنامه.
۲- مشاهده و بررسی هنگام اجرای برنامه.
۳- اصلاح پس از برنامه.
کسب آگاهی قبل از برنامه مشتمل است بر خواندن تمام گزارش های قبلی، ديدن کروکی و نقشه و گفتگو با اشخاصی که برنامه مورد نظر را قبلا اجرا کرده اند. به اين ترتيب قبل از اجرای برنامه، تصويری ذهنی از برنامه ساخته ايم. منابع موجود که به طور معمول می تواند مورد استفاده قرار گيرد عبارتند از:
*- مجموعه گزارش برنامه ها در بايگانی گروه.
*- نقشه های کوه نوردی و کروکی های تهيه شده توسط کوه نوردان، باشگاه ها و سازمان های کوه نوردی.
*- گزارش برنامه های موجود در سايت های اينترنتی گروه های کوه نوردی.
پس از کسب آگاهی، تصويری از برنامه برای خود ساخته ايم. مرحله بعد يعنی هنگام اجرای برنامه، زمان مشاهده و بررسی اين تصوير است. گزارش نويس در اين مرحله درستی يا نادرستی داده ها را مشخص می کند و پس از آن زمان نوشتن گزارش تمام اصلاحات را بطور دقيق در آن وارد می کند.
چقدر بايد نوشت؟
نه آنقدر کوتاه که خواننده متوجه مقصود ما نشود و نه آنقدر بلند که از خواندن آن منصرف شود.
چه بايد نوشت؟
*. عنوان برنامه (راه پيمايی، کوه پيمايی، صعود قله، ديواره، غارنوردی، جنگل نوردی، صحرا نوردی، برنامه شناسايی، برنامه پاکسازی، برنامه آموزشی و …).
*. نام کوه (نام اصلی، نام های ديگر قله و وجه تسميه).
*. ارتفاع قله. ذکر ارتفاع مبدأ صعود، نقاط مهم بين راه، گردنه ها، قله های فرعی و قله اصلی در گزارش لازم است. GPS، ارتفاع سنج و نقشه های توپوگرافی تجهيزات مناسبی برای مسيريابی و يافتن ارتفاع نقاط هستند.
برای بعضی افراد که به نقشه خوانی مسلط هستند، نقشه های توپوگرافی اصل و ارتفاع سنج مکمل است. ارتفاع سنج ممکن است تحت عواملی اشتباه کند ولی نقشه های توپوگرافی دقيق هستند. البته GPS نسبت به ساير روش ها خطای بسيار کمتری دارد.
موقعيت جغرافيايی.
* قله در کدام استان واقع است؟
* نزديکترين شهر مهم به آن چيست و چند کيلومتر با آن فاصله دارد؟
* روستاهای اطراف کوه چه نام دارند و در چه جهتی نسبت به کوه قرار دارند؟
* قله در کدام طول و عرض جغرافيايي قرار دارد؟
* کوه مورد نظر در چه رشته کوهی واقع است؟
* از جهات مختلف به چه کوه هايی متصل می شود؟
* کوه مزبور در کدام حوضه آبريز قرار دارد؟
نحوه دستيابی به منطقه و وسايل نقليه جهت دسترسی به منطقه :
* از چند راه می توان به مبدأ صعود رسيد؟
* نام روستاها و آبادی هايی که در طول مسير قرار دارند و فاصله ی مسافتی يا زمانی بين آنها؟
* وضعيت راه ها به لحاظ آسفالت، خاکی، جيپ رو و …
* وضعيت راه ها در فصول مختلف.
* نوع، ساعت حرکت، مبدأ حرکت و نرخ وسايل نقليه عمومی جهت دستيابی به منطقه و بازگشت از منطقه.
توصيف شهر، آبادی يا روستاهای منطقه.
* امکاناتی مانند برق، آب لوله کشی، تلفن راه دور، آنتن دهی موبايل، درمانگاه، حمام، سرویس بهداشتی، مدرسه، مسجد، پاسگاه يا پليس راه، وجود مغازه و فروشگاه، نانوايی.
* زبان، مذهب، وضعيت معيشتی و اقتصادی ساکنين و نحوه برخورد با کوه نوردان و صنايع دستی و سوغات.
* نقاط ديدنی، کتيبه ها و بناهای قديمی، درياچه ها، پارک های ملی، مناطق حفاظت شده.
مسير قله
* از چند جبهه و چند مسير می توان به قله صعود کرد و مبدأ صعود آنها کدام است؟
* مسيرهای صعود نشده آن کدام است؟
* توصيف چشم اندازها و ديد منطقه (قلل و مناطقی که از روی ارتفاعات ديده می شوند، اولين نقطه ای که از آنجا قله ديده می شود)
* وضعيت مسير (ميزان برف در طول مسير، مناطق بهمن خيز، مناطقی که خطر ريزش سنگ دارند، مناطق باتلاقی يا گلی)
* تحليل وضعيت منطقه جهت اجرای برنامه در فصول مختلف، مسيرهای صعود زمستانی و تابستانی و بهترين زمان صعود.
* عکس و اسلايد و کروکی از منطقه.
* زمانبندی صعود و فرود.
* توصيف جغرافياي تاريخی منطقه.
* توصيف جغرافياي طبيعی منطقه از نظر پوشش گياهی و جانوری، يخچال طبيعی، رودخانه،جنگل، ساختار کوه های منطقه.
* توصيف پناهگاه ها و جانپناه های منطقه و محل های کمپ از لحاظ موقعيت و ارتفاع و وضعيت جانپناه و ظرفيت آن.
* وضعيت آب آشاميدنی (رودخانه، چشمه، حوضچه آب، پهنه برف، برکه و آخرين نقطه ای که می توان آب برداشت).
* شرايط جوی منطقه (در اين برنامه و در حالت کلی، از لحاظ بارش برف يا باران، مه، آفتاب، باد)
* اولين صعود – صعودهای شاخص.
پيدا کردن اولين صعود در ايران کار آسانی نيست چرا که گزارش نويسی در بين کوه نوردان ايرانی جا افتاده نيست. نوشتن تاريخچه ای از اولين صعود و صعودهای شاخص کامل کننده يک گزارش خوب است. گفتگو با کوه نوردان قديمی، مراجعه به فدراسيون و سازمان های کوه نوردی قديمی و استفاده از بايگانی گزارش ها در اين مورد لازم است.
* شرايط برنامه و تيم (مناسبت اجرای برنامه، سرپرست برنامه، نفرات برنامه، تعداد نفرات، شرايط شرکت در برنامه، برنامه های آمادگی، وسايل فنی موردنياز، تاريخ اجرای برنامه، مبدا حرکت و هزينه های برنامه)
* توضيحات (وقايع خوشايند و ناخوشايند در طول اجرای برنامه و …)
* تذکرات و نکات مهم در ارتباط با اجرای برنامه.
* راهنمايان محلی.
آدرس، شماره تلفن و مشخصات نفراتی که می توانند به عنوان راهنمای منطقه اطلاعات داشته باشند يا افراد محلی که می توانند در منطقه به کوه نوردان کمک کنند يا حيوانات چهار پا در اختيار کوه نوردان قرار دهند. (درصورت تمايل اين افراد)
منبع: سایت البرز قم